Jaap Vriend

Roald Dahl begint het boek Mathilda met hoe sommige ouders hun eigen kind briljant vinden en de schrijver bedenkt hoe hij als leraar hun dat betaald zou zetten op het rapport van hun kroost. Bijvoorbeeld: “Uw zoon Max is een volslagen onbenul. Ik hoop dat u een eigen zaak hebt waar u hem een baantje kunt bezorgen als hij van school komt, want u kunt er donder op zeggen dat hij nergens anders aan de slag komt. “

Tegenwoordig hoef je geen leraar meer te zijn om Roalds Dahl’s fantasie uit te leven. Daarom mijn vakantie van 2021 in 5 reviews.

De ANWB Alarmcentrale in Lyon *

Ach wee de furie van een versmade vrouw! Nadat wij de eerste diagnose van onze auto: “laat in godsnaam uw koppeling en versnellingsbak vervangen voor 2500 euro door een Franse garage! hadden afgewezen, zei de mevrouw van de ANWB: u bent dom om dit aanbod niet te accepteren, en het heeft ook de consequentie dat u nooit meer op de hulp van de ANWB in Frankrijk hoeft te rekenen!” Als klantvriendelijkheid of meedenken een naam had, dan zou het vast niet Jacqueline van de ANWB zijn.

Camping Het Verval**

Beste Harry, waarom moest je nu uitgerekend in het jaar dat wij jouw camping bezoeken, van vrouw wisselen? Op de uitstekende reviews van vorige jaren lazen we verhalen over de gastvrijheid en de uitmuntende kookkunsten van jouw Marian en de schone staat van jullie sanitair. Eenmaal aangekomen bleek dat Marian was ingeruild voor Yfke. Nu moest je ineens alles alleen doen (Yfke staarde naar het gras), van het personeel managen tot koken en als symbool van de neergang: 3 horror WC’s voor 120 campinggasten schoonschrobben! Harry, doe je zelf een lol en ga weer op je knietjes voor Marian!

Restaurant l’Aventure Nîmes *****

Emile? Hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat je alles uit je hoofd deed? Hoe kun je nu alle drankjes en gerechten onthouden van 70 terrasgasten? En daarna alles perfect bezorgen, terwijl je ondertussen de vorken van mijn dochter, die ze keer op keer op de grond liet vallen, ongevraagd en zonder morren verving. Hoewel het jammer was dat mijn vrouw en ik onenigheid kregen over hoeveel fooi je aan een perfecte ober geeft in Frankrijk, krijg jij van ons hier online de volle mep. 

Pont du Gard ****

Is het nu werkelijk de bedoeling dat we op Google ook oude aquaducten ook beoordelen? Blijkbaar. Lieve Pont, je stond daar nog net zo als 33 jaar geleden toen ik je eerder bezocht en net zoals 2000 jaar geleden toen de Romeinen je bouwden. Indrukwekkend met al je bogen en je geschiedenis! Wel zie ik toch wat slijtage her en der en is je parkeerplaats wat heet en afgelegen. Maar ga zo door!

Garage M. Durand, Cevennen ***

Ook jouw eerste indruk was om de koppeling  te vervangen van onze auto, maar je belde tien autoloze dagen later weer eens een keertje naar de ANWB (gelukkig niet met Jacqueline) dat alleen de olie van onze versnellingsbak bijgevuld moest worden. Toen we de auto kwamen ophalen, groette je ons niet en zei je boos en verongelijkt dat het BIZAR  was dat wij met een lege versnellingsbak naar Frankrijk waren gereden. Dat doe je een auto toch niet aan?! Beste Max, wat heerlijk voor je dat je ouders een eigen zaak hadden waarin je aan de slag kon. Drie sterren voor je eerlijkheid.

Het is een tijdje rijden vanuit het Westen, maar dan heb je ook wat: een prachtig theater en enthousiast lief publiek die volop meededen!

Daar is ie dan mijn debuut (zoals ze dat daar zeggen) in het stand-up comedy in New York City mbv het American Comedy Institute
Het was ‘nerve-racking’ (ik had ook totaal niet verwacht dat er 70 New Yorkers zouden komen naar onze presentatie!) 
En nu weer vrolijk verder in Nederland met tal van voorstellingen in de lente. Zie hier de data.

“Aha, zo dus je geeft jezelf een 3. Prima en wat maakt dat je jezelf een 3 geeft en geen 2?” Met flapperende oren ben ik aan het luisteren naar trainer Herman Pasveer  Deze reactie had ik absoluut niet verwacht. De dame gaf zichzelf een 3 op het gebied van nee-zeggen. Dat is toch een tamelijk ontluisterend cijfer! Herman blijft rustig doorvragen en komt erachter dat de vrouw tegen haar familieleden redelijk nee kan zeggen. “Dat is waardevolle informatie. Wat helpt jou in het contact met hen?”

Het is 2010, ik mag meelopen met een training nee-zeggen op de Vrijwilligersacademie Amsterdam. Ons is even daarvoor gevraagd om een cijfer tussen de 1 en de 10 te geven in hoe goed we zijn in nee-zeggen. Dat was niet echt mijn specialiteit, dus ik gaf een mezelf een 5. Net geen voldoende. Ook dat signaleert Herman als ik aan de beurt ben. “Ah een vijf, toch bijna voldoende Jaap. Wat maakt dat je jezelf een 5 geeft en geen 6?” En even later: “welke stap zou je willen zetten om van die 5 een 6 te maken?” Ik antwoord dat ik hoop dat de theorie over nee-zeggen die we die avond gaan bespreken, me misschien al gaat helpen.

Pas later leer ik dat mijn collega Herman een meester is in het oplossingsgericht communiceren. Een  interessante sympathieke methode die vooral kijkt naar de toekomst. Het in ondertussen 8 jaar later. Op de Vrijwilligersacademie heb ik ondertussen met collega Fiet een vervolgtraining oplossingsgericht werken ontwikkeld. Daarin leren vrijwilligers niet te diep te duiken in de problemen van hun deelnemers, maar vooral vooruit te kijken naar wat wel mogelijk is. 

Als ik terugkijk naar mijn eerste kennismaking met de methode door Herman moet ik glimlachen. Een van de belangrijkste technieken van het oplossingsgericht werken is de schaalvraag. Geef aan op een schaal van 1 tot 10 hoe jezelf inschat op een bepaald onderwerp. Elk antwoord dat de deelnemer geeft is goed en is iets waar de trainer of vrijwilliger op kan doorvragen. Een laag cijfer geeft ook informatie en was iets waar Herman totaal niet van schrok. Het is juist een opening voor een eerste oplossingsgerichte vraag: Ok, wat maakt dat je jezelf een 3 geeft en geen 2? Het gaat bij de schaalvraag niet perse om het cijfer zelf maar vooral om het doorvragen en de informatie die je daarmee losweekt:  Ah een vijf, toch bijna voldoende Jaap. Wat maakt dat je jezelf een 5 geeft en geen 6?”

Voor mij was die avond een eerste kennismaking met oplossingsgericht werken, die me verraste en erg nieuwsgierig maakte. Hopelijk jou ook.

Dit is een eerste column in aanloop naar een  nieuw theatercollege over oplossingsgericht werken in opdracht van de Vrijwilligersacademie.

Het theatercollege De Negen Open Deuren blijft gewoon te boeken voor organisaties en is individueel op 16 april te zien in het Torpedo Theater in Amsterdam.

Mijn theatercollege die ik heb gemaakt ism met de Vrijwilligersacademie in Amsterdam vindt gretig aftrek deze herfst. Ik gaf hem in september al in een Amsterdams Daklozencentrum, een popcentrum in Vlaardingen, in het charmante Torpedo Theater voor Studenten-stagiairs SPH en bij de Cliniclowns in Amersfoort. In de maand oktober lonken Haarlem, Wageningen en Nijkerk. Het onbetwiste hoogtepunt tot nu toe was echter het optreden in het prachtige ’t Voorhuys in Emmeloord. Klik hier voor meer informatie.

 

“Praat jij ook wel eens over jezelf?” een vriend kijkt me vriendelijk en grijnzend aan. Ik antwoord: “Natuurlijk praat ik over mezelf. Net als ieder normaal mens.” Ja, zegt mijn vriend, die journalist is, maar altijd als ik even doorvraag, gooi je het gesprek gauw over een ander boeg.” Ik frons mijn wenkbrauwen en zeg: “Oké”  Ik denk hard na. Heeft hij gelijk met deze feedback? (en is dat jaren later door deze eerste alinea nu een beetje opgelost?)

Studenten zuchten vaak in trainingen als ik zeg dat we het gaan hebben over feedback geven, (ook wel: zo aardig mogelijk de waarheid zeggen om de ander vooruit te helpen). Ze gaan in protest, omdat docenten of trainers steevast dezelfde technieken voor keurige feedback bespreken.[1]

Kan het ook anders? Misschien wel. Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg demonstreren in hun geestige doch serieuze boek Provocatief Coachen andere mogelijkheden. Zij hanteren een aantal omgekeerde principes over feedback. Zij zeggen als coaches bijvoorbeeld direct wat in ze opkomt, ook als dit misschien onaardig of ondiplomatiek is. Zij handelen vooral onder het adagium van: “een cliënt gaat naar een coach om eens op een leerzame wijze op zijn donder te krijgen.” Vrolijk plagen is hun motto. Een voorbeeld uit hun boek:

Cliënt:  Mijn huwelijk is al jaren niks meer
Coach: Wat is het geworden…. De drank of een vriendin?
Cliënt:  Allebei, maar die verhouding van mij…
Coach: Is je overkomen… daar was je niet op uit..
Cliënt:  Precies, Maar ….

Waar een ander misschien eerst empathie zou tonen voor de blijkbaar armzalige staat van het huwelijk van deze cliënt, komt deze provocerende coach snel tot de kern. Het idee achter dit soort coachen is dat de ander zich leert te verdedigen en dat realiteitsbesef leidt tot gezonder gedrag. Kunnen wij eenvoudige stervelingen ook wat van die techniek leren?

Zeker, die vriend van mij heeft van prikkelende vragen zijn handelskenmerk als journalist gemaakt en zette mij door een simpele vraag voor jaren aan het denken. Ook oogt de formule van van provocatief coachen niet zo moeilijk: Provcatief coachen =  contact plus humor plus provocatie. Belangrijk is wel dat de drie zaken uit de formule alle drie echt aanwezig zijn in je opmerkingen, anders kan je hard onderuit gaan, want ‘provocatie zonder humor of contact wordt cynisme of gewoon belediging”. (zie ongeveer elke tweet van Trump)

Voorzichtig dus als je dit thuis of op werk gaat proberen! Als een collega vraagt: “vind jij mij lui?”, en jij zegt: “nogal,” dan kan de ander weleens beledigd zijn. Plagerig overdrijven helpt dan misschien beter: “Jij lui? Nou sterker nog, ik vind je de uitvinder van het uitstelgedrag! Gijs Gans is er niets bij!” Grote kans dat de ander dan moet lachen en zegt: “Nou zo erg is het nu ook weer niet.” Waarop jij zegt: “Precies!” En einde van wat misschien een moeizaam gesprek had kunnen worden. Lieve lezer, ik hoop dat uw domheid, zo kenmerkend voor de mens, weer wat is verminderd door deze column.